Yaz ishalleri çocuklar için büyük tehdit! Nasıl korunmalı?

İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Özgür Güncan, çocukları tehdit eden yaz ishallerine karşı korunma yöntemlerini anlattı.

İshal günde üç ya da daha fazla yumuşak veya sıvı kıvamlı dışkı çıkışı olarak tanımlanır. Çoğunlukla kirli gıda ve sudan kaynaklanan önemli bir halk sağlığı sorunu olan ishal yaz aylarında daha sık görülmektedir. Çocukluk çağındaki ishallerin en sık nedeni virüsler olmasına rağmen yaz aylarında bakteriler ve parazitler ön plana çıkar.

Çocukların havuzlarda yuttuğu sular ishale yol açabiliyor

İshalde bulaş  fekal oral yolla (ağız  yoluyla) ve kontamine (yiyecek-su) ile olmaktadır. Sıcak havalarda enfeksiyon oluşturan virüs ve bakteriler besinlerde kolay ve hızlı bir şekilde üreyerek ishale yol açar. Yine yaz aylarında artan su ihtiyacı nedeni ile kontamine suların veya iyi ilaçlanmamış içme ve kullanma sularının içilmesi, bu sularla bulaşık yıkanması, kontamine sularla yıkanan meyve ve sebzelerin tüketilmesiyle, sıcak ortamda beklemiş gıdaların tüketilmesi sonucu ishal yapan mikroplar ağız yoluyla alınarak insanların bağırsaklarına ulaşır. Bunların yanı sıra çocukların deniz ve havuzlarda yuttukları mikroplu sular da ishale yol açar.

Ağız yolu ile alınan bu ishal etkenlerinin bir kısmı bağırsak duvarında iltihap oluşturarak bağırsak hareketlerini artırır ve bağırsağa su ve iltihabi hücrelerin geçişine neden olur. İshal etkenlerinin bir kısmı da bağırsakta iltihap yapmadan, salgıladıkları toksin denilen zehirli maddelerin etkisiyle su ve tuz geçişini arttırarak ishale neden olur. Bulantı, huzursuzluk, karın ağrısı, kusma ve genelde ateş̧ ile başlangıç̧ olur, sonra sulu dışkılama (ishal) başlar. İshalde dışkı sayısı artar; kıvamı cıvık, su gibi, sümüksü veya kanlı olabilir.

Bu belirtiler varsa doktora başvurulmalı

İshal vakalarında hastalığın şiddetini belirleyen en önemli unsur dışkılama miktarı ve sıklığı yani sıvı kaybının şiddetidir.  İshalin en önemli istenmeyen etkisi dışkı yoluyla su ve elektrolit kaybederek dehidratasyon dediğimiz vücudun sıvı dengesinin bozulma halidir. Eğer ağızdan verilen sıvılarla çocuğun kayıpları karşılanamazsa çocuğun vücudu susuz kalır ve buna bağlı ağız ve dilde kuruma, ağlarken gözyaşı akmaz,  göz kürelerinde içe çökme, daha seyrek ve koyu idrar yapma, halsizlik ve uykuya eğilimi olmaya başlar. Bu durumdaki çocuklar acilen hastaneye götürülmelidir. Bunların dışında ateş, kusma, karın ağrısı, dışkısında kan olan çocuklar kısa sürede hekim tarafından görülmelidir. Özellikle 2 yaş altındaki ishalli çocuklar öncellikle dehidratasyon bulguları yönünden dikkatle takip edilmelidir.

İshal tedavisinde ana prensip vücuttan kaybedilen sıvı ve elektrolitlerin yerine konmasıdır. Anne sütü alan bebekler emzirmeye devam edilmelidir. Daha büyük çocuklarda yaşına uygun diyetle beslenmeye devam edilmelidir. Çocuğun sıvı alımı; su, çorba, ayran, pirinç suyu, elma, havuç suyu gibi içeceklerle arttırılmalıdır. Yağsız makarna, pirinç pilavı, haşlanmış patates-patates püresi, haşlanmış yağsız et ve tavuk, yağsız ızgara köfte verilebilecek yiyeceklerdir. Gerekli hallerde doktor önerisi ile antibiyotik başlanabilir. Probiyotikler ve çinko destek tedavisi için başlanabilir. İshal kesici ilaçlar önerilmemelidir.

Yaz ishallerinden korunma önerileri:

• İlk 6 ay sadece anne sütü ile beslenme teşvik edilmeli.
• Kişisel temizliğe dikkat edilmeli. Özellikle ellerin her yemekten önce ve sonra yıkanması gerekmektedir.
• Kaynağı bilinmeyen denetimsiz içme suları ile yıkanmış sebze ve meyveleri çocuğunuza yedirmeyin.
• Özellikle güneşte beklemiş̧ şişe ve damacanalardan su içilmemelidir.
• Gıdaların hazırlanması ve saklanmasında hijyen kurallarına dikkat edilmeli, özellikle yaz aylarında kolay bozulan pişmiş ve hazır gıdaları hemen buzdolabına yerleştirin ve orada saklayın.
• Mümkün olduğunca dışarda satılan beklemiş yiyeceklerden tüketilmemelidir. Özellikle yaz aylarında açıkta satılan dondurma çocuklar için önemli bir ishal etkenidir. Güvenilir soğuk zincir kurallarına uygun yerlerden alışveriş yapılmalı.
• Eriyip tekrar donabilen dondurma gibi gıdaları dikkatli verin. Çünkü dondurma erişmişse eridiği dönemde mikroorganizmalar üremiş olabilir.
• Krema, mayonez ve az pişmiş gıdaları vermeyin.
• Güvenli içme ve kullanma suyu sağlanması, suların klorlanması, şüpheli suların kaynatılarak kullanılması önemlidir.
• Havuz kullanımında suyun temiz, bakımının düzenli yapılmış ve klorlamasının tam olarak yapılmış olması önemlidir.
• Çocukların havuzda veya denizde su yutmamaları konusunda dikkatli olunmalıdır.