Telaş yapmayın ama bu belirtileri de hafife almayın!

ÇOCUKLARDA LENF BEZİ BÜYÜMELERİ

Çocuklarda başta boyun olmak üzere, koltuk altı ve kasık bölgelerinde büyümüş lenf bezleri ele gelebilir. Bu büyümeleri genelde aileler farkedip kısa sürede hekime başvururlar. Aileler genelde lenf bezlerinin neden büyüdüğünü ve hatta neden küçülmediğini sıklıkla merak ederler. Bu konuda internette yaptıkları taramalarda karşılarına sıklıkla kanser çıkmaktadır. Oysa kanser, lenf bezi büyümelerinin çok az bir nedenidir. Gerçekte bağışıklık sistemi çalıştığı için lenf bezleri büyümektedir. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Kantar, çocuklarda lenf bezi büyümeleri ile ilgili çokça merak edilen soruları değerli okurlarımız için cevapladı.

Lenf bezleri nedir?

Lenf bezleri, immün sistemin yani bağışıklık sisteminin birer parçasıdırlar. Organizmaya giren çıkan virüs, bakteri gibi yabancıları kontrol eden, immün gözetim yapan karakol noktalarıdır. İçlerinde stroma dediğimiz bir yapı içinde çok sayıda lenfositler, antijen sunan hücreler ve diğer hücreler yer alır. Bedenimizde yaklaşık 600 adet lenf bezi bulunur. Bunların çoğu göğüs boşluğu ve karın boşluğu içinde yer alırken çok az bir kısmı boyun, koltuk altı ve kasıkta bulunurlar.  Boyunda olan lenf bezi şişmeleri sıklıkla hastanelere başvuru nedenidir.

Çocuklarda lenf bezleri neden şişer? Ne zaman fizyolojik, ne zaman patolojik nedenler düşünelim?

Her enfeksiyon durumunda, başta en yakın lenf bezleri olmak üzere bir kısım lenf bezlerinde büyümeler olur. Bunun nedeni mikroorganizmaların immün sistemi uyarmasıdır. Çoğu viral enfeksiyonda lenf bezi içinde yer alan lenfosit dediğimiz hücreler sayısal olarak artar. Lenf bezinde diğer patolojik değişiklikler de büyümeye katkıda bulunurlar. Deri altında mercimek ya da nohut büyüklüğünde ele gelmeye başlarlar. Bazen 1-3 cm’i bulabilirler. Bazen enfeksiyonlar dışında, aşılar da lenf bezlerini büyütebilirler.

En sık büyüme nedeni nedir?

Çocuklar, özellikle 3 yaş sonrası ağırlıklı olarak viral veya bakteriyel üst solunum yolu enfeksiyonu (farenjit, tonsillit, rinit) geçirdiklerinden, bu bölgeye en yakın boyun lenf bezleri reaktif olarak şişer. Burası tam çene köşemizin altına uyan bölgedir. Ülkemizde sık görülen toksoplazma ve EBV enfeksiyonu da buna yol açabilir. Reaktif olarak büyüyen bu lenf bezleri muayenede ağrılı olmayıp ultrasonda tipik görüntü verirler.

Büyümüş lenf bezini küçültmek için ne yapmalı?

Enfeksiyon sırasında reaktif dediğimiz lenf bezi büyümeleri, 6-8 haftada kendi kendine küçülmeye başlar ve tamamının kaybolması 8-12 haftayı bulur. Bunlara normalde antibiyotik tedavisi verilmez.

Bir lenf bezi şişmesi ağrılı olup çocuk dokunulmasını istemiyorsa ve ateş varsa, buna lenf bezi iltihabı (lenfadenit) diyoruz. Bu tür durumlar, akut, subakut ya da kronik olabilir. Streptokok ve stafilokok bakterilerine bağlı olanlar genelde çocuğun genel durumunu bozarlar ve hızlıca değerlendirilmeleri gerekir. Antibiyotik tedavisi genelde başarılıdır. Bazen bunlar  abseleşirler. Bu durumda da cerrahi olarak tedavi edilmesi gerekir.

Bunun dışında, atipik mikobakteri enfeksiyonları, toksoplazmozis, diş çürükleri ve kedi tırmığı hastalığı da lenf bezlerini büyütürler. Bu durumlarda spesifik antibiyotik tedavisi düşünülür.

Ne zaman önemli hastalıklar düşünelim?

Bazen nedeni belirsiz olan Kikuchi-Fujimoto hastalığı, Kimura hastalığı, Castleman hastalığı, Kawasaki hastalığında da lenf bezleri büyüyebilir. Bunlar onkolojik olaylar değildir. Ancak, bir bölgedeki lenf bezlerinin giderek büyümesi, lastik silgi sertliğinde veya daha sert ele gelmesi; buna ateş, kilo kaybı, gece terlemeleri, halsizlik, çabuk yorulma ve deride kanamalar eşlik etmesi durumlarında ayrıntılı inceleme gerekir. Bu tür bir klinik tabloda lösemi ve lenfomalar başta olmak üzere çocuk kanserleri akla getirilmelidir.

Genel olarak lenf bezi büyümelerinde süreç nasıl yönetilir?

Tüm lenf bezi büyümelerinde iyi bir öykü alınmalı ve fizik bakı yapılmalıdır. Reaktif düşünülen büyümelerde çok fazla tetkike gerek yoktur. Ultrason değerlendirmesinde de genelde reaktif bulgular elde edilir. Reaktif düşünülmeyen tüm lenf bezi büyümelerinde kan sayımı, periferik kan yayması değerlendirmesi, biyokimya, virüs taramaları alınmalı, boyun-karın ultrasonografisi ve akciğer grafisi (gerekirse tomografi, MRG) çekilmelidir.

Özetle, çocuklarda boyunda lenf bezi şişmeleri çok sıktır. Bu nedenle de hastaneye başvuran aile sayısı fazladır. Halbuki çoğu basit nedenlere bağlı olup ayrıntılı inlemelere gerek yoktur. Bunun dışında kalan lenf bezi şişmelerinde uzman görüşü almak gerekir.